Απελευθέρωση από την Θρησκεία. Μπορεί να επιτελεστεί;

Ερώτηση: Είναι δίκαιος ο νόμος του Θεού;


Αυτή η ερώτηση, πιθανόν κατά τον Μεσαίωνα, να θεωρούνταν ως η απόλυτη μορφή βλασφημίας προς τον Θεό. Διότι είναι μια ερώτηση που δεν νοείται να απασχολήσει έναν πιστό. Είναι η ερώτηση που δεν μπορεί να τεθεί, διότι πολύ απλά, εμμέσως πλην σαφώς κάνοντας αυτήν την ερώτηση, κρίνουμε τα του Θεού. Βγάζουμε δηλαδή τον εαυτό μας έξω από την παράδοσή μας, την χριστιανική στο παράδειγμά μας, και ως παρατηρητές προσπαθούμε να την κατανοήσουμε. Όσο όμως είμαστε, ζούμε κι ενεργούμε βάση της παράδοσής μας, θεωρώ αδύνατη την όποια αμφισβήτηση προς αυτήν. Κι αυτό γιατί αμέσως θα κατανοούσαμε πως είμαστε δέσμιοι στην ίδια μας την παράδοση! Κάτι που θα μας τρέλαινε…
Ένα πουλί που πετά ελεύθερο στους αιθέρες, αν το πιάναμε και το κλείναμε σε ένα κλουβί θα ήταν πολύ δύσκολη έως αδύνατη η προσαρμογή του μέσα σε αυτό. Ένα πουλί όμως που μεγάλωσε μέσα σε αυτό το κλουβί, εκτός του ότι δεν γνωρίζει τι θα πει ελεύθερο πέταγμα στους αιθέρες, δεν μπορεί και να το συνειδητοποιήσει. Αυτή η προσαρμογή μέσα στο κλουβί είναι η παράδοσή μας. Και ο μόνος τρόπος για να βγούμε από αυτό το κλουβί είναι η αμφισβήτηση αυτής.


Επομένως, στο αρχικό ερώτημα του αν είναι δίκαιος ο νόμος του Θεού, αν θα αναρωτηθούμε υπάρχει μία περίπτωση να αναζητήσουμε το γιατί είναι δίκαιος αυτός ο νόμος. Αμέσως βρισκόμαστε έξω από την παράδοση και την παρατηρούμε, ή αλλιώς την κρίνουμε. Αυτή είναι αμφισβήτηση. Υπάρχει όμως και η περίπτωση πριν καν κατανοήσουμε το ερώτημα να ανατρέξουμε να δικαιολογήσουμε την παράδοσή μας και να δηλώσουμε ευθέως πως σεβόμαστε ότι είναι από τον Θεό, από μια υπερβατική πηγή αγάπης, δικαιοσύνης και θεσμών γενικότερα που ο άνθρωπος δεν μπορεί να κατανοήσει πλήρως και πρέπει να ακολουθεί.


Πως νοείτε λοιπόν να ακολουθούμε κάτι που στην ουσία δεν θα μπορέσουμε ποτέ ως άνθρωποι να το κατανοήσουμε; Πως νοείτε για ένα πουλί που από γεννηθείς ξυπνάει, τρώει και κοιμάται μέσα σε ένα κλουβί να σκεφτεί ότι μπορεί να πετάξει στους αιθέρες, αν πρώτα δεν αμφισβητήσει την ιδέα του ότι το κλουβί είναι ο κόσμος και τα όρια μέσα στα οποία μπορεί να κινηθεί; Πόσο εύκολη και πόσο δύσκολη είναι αυτή η κριτική σκέψη;


Ακριβώς, αυτήν την δυσκολία έρχεται να επισφραγίσει η κλασσική ρήση του νεοέλληνα που λέγει χαρακτηριστικά «έτσι τα βρήκα, έτσι θα πάω» που ερμηνεύεται πως όπως τα βρήκα τα πράγματα έτσι και θα τα αφήσω μέχρις ότου να πεθάνω. Δεν χωρά αμφισβήτηση στην παράδοση.


Αυτή η στασιμότητα στη σκέψη και στην κριτική υποδηλώνει δέσμευση στην παράδοση, από την μία ένα είδος δουλείας προς αυτήν και από την άλλη ένα είδος φόβου, πως αν απομακρυνθούμε από αυτήν, αν αλλάξουμε, αν την κοιτάξουμε κατάματα αυτή θα καταρρεύσει και θα διαλυθεί. Για αυτό η παράδοση της θρησκείας μας έχει παραμείνει 2000 χρόνια τώρα και είναι το σημείο όπου στηρίζονται οι άνθρωποι. Για αυτό υπάρχει ο φόβος του Θεού, που είναι από τους βασικότερους λόγους επάνω στον οποίο στηρίζεται η πίστη.


Στην Παλαιά Διαθήκη υπάρχει σε αρκετά σημεία η δήλωση ότι όποιος αντικρίσει τον Θεό θα καεί. Γιατί υπάρχει άραγε αυτή η δήλωση, αφού η ίδια η Αγία Γραφή σημειώνει σε άλλα σημεία πως είναι αδύνατο να δει κανείς τον Θεό; Τι εννοεί αυτή η αντίφαση;


Σημαίνει, θα έλεγα, πως είναι απαγορευτικό για έναν χριστιανό να δει τον Θεό, δηλαδή να αμφισβητήσει την υπόστασή του, τον νόμο του, τους θεσμούς του γιατί αμέσως σημαίνει πως δεν είναι πιστός, είναι εκτός θεοκρατικής κοινωνίας, που σημαίνει ότι είναι άπιστος, είναι με τον Διάβολο, είναι ψεύτης και κάθε τι το αρνητικό.


Αυτά τα απόλυτα όρια είναι ρητά διατυπωμένα και προκαθορισμένα από τον ίδιο τον Θεό και ο άνθρωπος δεν νοείται να τα πλησιάσει. Δεν νοείται για το πουλί να κοιτάξει πέρα από τα κάγκελα του κλουβιού του, διότι γνωρίζει πως δεν υπάρχει ζωή έξω από το κλουβί του, επομένως όχι απλά δεν το απασχολεί το ζήτημα αλλά δεν νοείται κιόλας για αυτό.


Όμως ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να αμφισβητήσει ακόμη και τον Θεό του. Αυτό περνάει και μέσα από την Γένεση, έστω και με την όποια αρνητική χροιά της αποδίδουν τα χριστιανικά κείμενα. Το πουλί μέσα στο κλουβί έχει έναν «απαγορευμένο καρπό» που δεν πρέπει να φάει, γιατί αμέσως θα συνειδητοποιήσει ότι είναι φυλακισμένο ενώ είναι πλασμένο έτσι από την φύση του να πετά στους αιθέρες. Και όπως κάθε λογικό πλάσμα έτσι και αυτό, μόλις συνειδητοποιούσε αυτή του την δυνατότητα, θα ποθούσε την ελευθερία του!


Για εμάς λοιπόν ποιος είναι αυτός ο «απαγορευμένος καρπός» και γιατί είναι «απαγορευμένος»;


Η αμφισβήτηση, η έρευνα, η κατανόηση του τι εστί θρησκεία, του τι εστί Θεός, μας βοηθάει να κατανοήσουμε την θέση μας ανάμεσα στο πλήθος. Αμέσως συνειδητοποιούμε όχι τι είμαστε αλλά γιατί είμαστε. Γνωρίζουμε, σημαίνει απελευθερωνόμαστε από την παράδοσή μας, επομένως αναγνωρίζουμε πως η παράδοση μας αφορούσε το παρελθόν μας, ότι δεν ζούμε πλέον στο παρελθόν κι ότι μελετούμε το παρελθόν, δηλαδή την παράδοση, με σκοπό πλέον να την κατανοήσουμε και να την ερμηνεύσουμε.


Όσο είμαστε «δούλοι» της παράδοσης, δεν μπορούμε να την δούμε ως παρελθόν, διότι ζούμε μέσα σε αυτήν, η παράδοσή μας είναι το παρόν μας, δηλαδή είμαστε εναρμονισμένοι με τις ιδέες της, επομένως δεν μπορούμε όχι μονάχα να την αμφισβητήσουμε, αλλά ούτε καν να την κατανοήσουμε!


Είμαστε όπως το πουλί, που όσο βρίσκεται μέσα στο κλουβί, δεν μπορεί να σκεφτεί ότι είναι φυλακισμένο, διότι είναι κάτι πέραν της νόησής του. Για αυτό θεωρώ πως η αθεΐα, η συνειδητοποιημένη τουλάχιστον αθεΐα όπως την αποκαλώ, είναι το κλειδί της απελευθέρωσης από το νοητό κλουβί της προσωπικότητάς μας, της θρησκείας μας. Είναι το κλειδί, η βάση πάνω στην οποία μπορούμε να χτίσουμε μιαν αυτονομία, τόσο ατομική όσο και κοινωνική.


Είναι το κλειδί που μας δίδαξε η παράδοσή μας. Όχι φυσικά η χριστιανική αλλά η αρχαία ελληνική. Τι αξιοπερίεργο, δεν νομίζετε; Η ίδια η παράδοση να μας περνά την ιδέα της αμφισβήτησης της ιδίας της παράδοσης; Κι όμως, αυτό το κλειδί είναι αυτό που οδήγησε σε αυτό το μεγαλείο τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό που κάνει όλους μας σήμερα να τον θαυμάζουμε. Αλλά χάσαμε το κλειδί αυτό διότι δεν μας απασχόλησε ποτέ, μα ποτέ, το ερώτημα:

Πως έφτασαν οι αρχαίοι έλληνες να γίνουν αυτό που έγιναν;