ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΘΕΜΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΩΣ ΒΡΕΘΗΚΕ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΕ ΤΟΣΟ ΠΛΟΥΤΟ ΜΗΠΩΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ?????????ΤΣΙΠΡΑ ΔΕΝ ΤΟΛΜΗΣΕΣ!
1.300.000 στρέμματα, 800 κτήρια (γραφεία, ξενοδοχεία, εμπορικά κέντρα κ.ά.), τραπεζικές μετοχές και εταιρείες ΑΕ στην κατοχή εκκλησιαστικών ιδρυμάτων και
μοναστηριών
Το «ιερό φλερτ» μεταξύ του πρωθυπουργού και του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος βρίσκεται σε πλήρη άνθηση. Οι σχέσεις του Αλέξη Τσίπρα με τον Ιερώνυμο είναι καλύτερες από ποτέ, με τον Προκαθήμενο της Ελλαδικής Εκκλησίας να εκφράζεται θετικά για τη δημόσια εμφάνιση του πρόεδρου της κυβερνήσεως σε θρησκευτικές τελετές, όπως στον Επιτάφιο.
Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι, πλέον, η κατάλληλη ευκαιρία να περάσει η τεράστια «προίκα» της Εκκλησίας στο Κράτος για το καλό του κοινωνικού συνόλου, όπως πρώτος ο Αρχιεπίσκοπος υπαινίχθη.
Το εγχείρημα είναι δύσκολο και έχει πολλές δυσεπίλυτες νομικές πλευρές. Ήδη, και από τις δύο πλευρές έχουν συσταθεί οργανισμοί και επιτροπές για να καταγραφεί, αρχικά, στο σύνολό της η εκκλησιαστική περιουσία και, στη συνέχεια, να αποφασιστεί ποια από τα «φιλέτα» θα αξιοποιηθούν.
Γύρω από αυτή την υπόθεση, ωστόσο, υπάρχουν αλήθειες και μύθοι. Πόσο μεγάλη είναι, τελικά, η εκκλησιαστική περιουσία;
H εκκλησιαστική περιουσία καλύπτεται από ένα αδιαφανές πλέγμα που «υφαίνουν» περισσότερα από 10.000 Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (μητροπόλεις, ναοί, μονές, προσκυνήματα, ιδρύματα, κληροδοτήματα κ.ά.). Ο ιστός αυτών των ΝΠΔΔ κρύβει αποτελεσματικά την εκκλησιαστική περιουσία από τα αδιάκριτα μάτια των «αντικληρικών». Είναι, δε, τόσο καλά προστατευμένο το μυστικό, που ούτε η κεντρική διοίκηση της Εκκλησίας της Ελλάδος μπορεί να έχει εικόνα για την περιουσία των μονών και των μητροπόλεων.
Κάθε ένα από αυτά τα ΝΠΔΔ έχει δική του, ανεξάρτητη οικονομική διαχείριση, γεγονός που καθιστά το εγχείρημα για την καταμέτρηση της εκκλησιαστικής περιουσίας λίγο-πολύ ανέφικτο. Εξάλλου, και για τη γνωστή ιδιοκτησία της Εκκλησίας δεν μπορεί να βγει ασφαλές συμπέρασμα, διότι ουδείς μπορεί να αποτιμήσει, λόγου χάρη, την αξία των δασών, των χορτολιβαδικών εκτάσεων, αλλά και των δεσμευμένων οικοπέδων από τους δήμους και το κράτος.
Το οργανόγραμμα της Εκκλησίας χωρίζεται σε τέσσερις ομάδες: την κεντρική διοίκηση, τις ιερές μητροπόλεις, τις ιερές μονές και τους ενοριακούς ναούς. Οι ομάδες αυτές διοικούνται από συλλογικά όργανα, δηλαδή οι ιερές μητροπόλεις από τα μητροπολιτικά συμβούλια, οι ιερές μονές από τα ηγουμενοσυμβούλια και οι ενοριακοί ναοί από τα εκκλησιαστικά συμβούλια. Με εξαίρεση τα ηγουμενοσυμβούλια, που απαρτίζονται μόνο από μοναχούς, όλα τα άλλα όργανα διοίκησης περιλαμβάνουν ως μέλη και «λαϊκούς».
Πρόχειροι υπολογισμοί
Πολύ πρόχειροι υπολογισμοί φέρουν την περιουσία των ΝΠΔΔ της Εκκλησίας της Ελλάδος να ανέρχεται σε τουλάχιστον 15 δισεκατομμύρια ευρώ. Στο ποσό αυτό προστίθεται και η ανυπολόγιστη, αμύθητη περιουσία των περίπου 2.500 μοναστηριών. Εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα γης, εκατοντάδες οικοδομικά τετράγωνα, μετοχές, αμοιβαία κεφάλαια και καταθέσεις αξίας εκατομμυρίων ευρώ αποτελούν την εκκλησιαστική περιουσία. Ωστόσο, το «ιερό» θησαυροφυλάκιο είναι τόσο βαθύ, που αρκεί μία και μόνο αναφορά.
Πέντε μονές που προσέφυγαν πριν από χρόνια στα ευρωπαϊκά δικαστήρια εναντίον του νόμου Τρίτση αποτιμούσαν τα περιουσιακά τους στοιχεία στο αστρονομικό ποσό των 8 τρισ. δρχ. (!). Μάλιστα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο τους επιδίκασε το ποσό των 3 τρισ. δρχ. Μπορεί να φανταστεί κανείς ότι εάν η περιουσία των πέντε μονών άγγιζε πριν από μία εικοσαετία τα 3 ή τα 8 τρισ. δρχ., τότε πώς μπορεί κανείς να υπολογίσει την περιουσία των 2.500 μοναστηριών και των ναών σε όλη τη χώρα; Μόνο η μοναστηριακή περιουσία υπολογίζεται περί τα 2,5 με 5 τρισ. ευρώ, δηλαδή 7 έως 12 φορές μεγαλύτερη από το χρέος της Ελλάδος
Οι εκτάσεις
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, αλλά και στοιχεία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, η συνολική έκταση της εκκλησιαστικής περιουσίας φτάνει τα 1.300.000 στρέμματα. Από αυτά, 732.000 είναι βοσκότοποι, 367.000 δασικές εκτάσεις και 189.000 γεωργικές. Περίπου 400.000 στρέμματα χαρακτηρίζονται ως «διακατεχόμενα», αφού για αυτές τις εκτάσεις δεν υπάρχουν τίτλοι ιδιοκτησίας. Έχει, επίσης, σημειωθεί ότι η Εκκλησία της Ελλάδος διαθέτει και ολόκληρα νησιά και βραχονησίδες (!) σε νησιωτικά συμπλέγματα, όπως στις Σποράδες και στις Κυκλάδες. Η Ελλαδική Εκκλησία φέρεται, μεταξύ άλλων, να έχει στην κατοχή της περίπου οκτακόσια κτήρια με γραφεία, καταστήματα, εμπορικά κέντρα, ξενοδοχεία, ακόμα και μισθωμένα βενζινάδικα. Όσον αφορά, δε, τη ρευστότητα της Εκκλησίας, υπολογίζεται σε αρκετές δεκάδες (ίσως και εκατοντάδες) εκατομμύρια ευρώ. Ταυτόχρονα, η Εκκλησία της Ελλάδος έχει συστήσει δύο Ανώνυμες Εταιρίες (ΑΕ), μία για τη διαχείριση κοινοτικών κονδυλίων, με την επωνυμία «Υποστήριξη Επιχειρησιακών και Χρηματοδοτικών Προγραμμάτων Μελετών και Έργων» Ανώνυμη Εταιρεία, και μία για τη διαχείριση της περιουσίας της. Συνεπώς, στο σύνολό της η εκκλησιαστική περιουσία πρέπει να ξεπερνά τα 5 τρισ. ευρώ, δηλαδή δεκαπέντε φορές το ελληνικό χρέος.
Στις μέρες μας, αυτά τα στοιχεία αμφισβητούνται από την ηγεσία της Εκκλησιάς, που κάνει λόγο για πολύ περιορισμένα ποσά και ιδιαίτερα συρρικνωμένη περιουσία.
Ωστόσο, είναι γνωστό ότι κτήρια όπως αυτό που στέγαζε το υπουργείο Παιδείας στην οδό Μητροπόλεως, το νυχτερινό κέντρο «Ακρωτήρι» στην παραλιακή και η έκταση που στεγάζει το ορφανοτροφείο στη Βουλιαγμένη είναι τεράστιας αγοραστικής αξίας. Μάλιστα, για το τελευταίο έχουν δείξει, ήδη, ενδιαφέρον Έλληνες εφοπλιστές (Προκοπίου, Κωνσταντακόπουλος) και επενδυτές από το Κατάρ – γι’ αυτό, άλλωστε, και το πρόσφατο ταξίδι του Ιερώνυμου.
Πάντως, πρόσφατα στοιχεία καταγράφουν τα εξής: Οι εκκλησιαστικές επενδύσεις περιλαμβάνουν την κατασκευή και την ενοικίαση ακινήτων, ανάμεσα στα οποία βρίσκονται ακόμα και ξενοδοχεία στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας, την ενοικίαση γαιών και την αγορά μετοχών. Πρόκειται για μετοχές, κυρίως, της Εθνικής Τράπεζας, της Τράπεζας Πειραιώς και της Τράπεζας της Ελλάδος. Συγκεκριμένα, το 2007, η Εκκλησιαστική Κεντρική Οικονομική Υπηρεσία (ΕΚΥΟ) από τα δικά της κεφάλαια είχε 5.947.492 μετοχές της Εθνικής Τράπεζας. Το 2008, με την πτώση του Χρηματιστηρίου, αύξησε τα κεφάλαιά της, αγόρασε 1.600.000 μετοχές και έφτασε το μερίδιό της στις 7.785.405 μετοχές.
Επιπλέον, στην Τράπεζα Πειραιώς διαθέτει 391.155 μετοχές και 13.086 της Τράπεζας της Ελλάδος.
Τα «φιλέτα»
Ο Αρχιεπίσκοπος κ. Ιερώνυμος και οι οικονομικοί του συνεργάτες, σε κάθε συνάντηση που έχουν με πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες της χώρας, επισημαίνουν την ανάγκη αποδέσμευσης της εκκλησιαστικής περιουσίας, προκειμένου να αναπτύξουν το φιλανθρωπικό και κοινωνικό έργο της Εκκλησίας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο προσπάθησε και προσπαθεί και σήμερα να αξιοποιήσει τέσσερις εκτάσεις-«φιλέτα» που διαθέτει στην Αττική, για ορισμένες από τις οποίες όμως απαιτούνται οι εκδόσεις Προεδρικών Διαταγμάτων για την αλλαγή χρήσης γης.
* Στο Κολωνάκι έχει στην κατοχή της ένα οικόπεδο συνολικής έκτασης 11 στρεμμάτων που βρίσκεται στις οδούς Δεινοκράτους και Σουηδίας και, σύμφωνα με πληροφορίες, μελετάται η κατασκευή κατοικιών ή υπόγειου παρκινγκ.
* Στη λεωφόρο Αλεξάνδρας, η Εκκλησία βρίσκεται σε αντιδικία με τον Δήμο Αθηναίων για ένα οικόπεδο έκτασης 3 στρεμμάτων. Η Ιερά Σύνοδος δικαιώθηκε στα δικαστήρια και σχεδιάζει την κατασκευή υπόγειου παρκινγκ και κτηρίου γραφείων.
* Στη Βουλιαγμένη, η Μονή Πετράκη διαθέτει 200 στρέμματα, τα οποία βρίσκονται πολύ κοντά στη λίμνη και στο Καβούρι. Η Εκκλησία βρέθηκε σε αντιδικία με τον δήμο, δικαιώθηκε επί Αρχιεπισκοπίας Χριστοδούλου στα δικαστήρια και τώρα επιθυμεί την αξιοποίησή τους και την εγκατάσταση, μεταξύ άλλων, των εκκλησιαστικών σχολών που διαθέτει.
* Στον Βαρνάβα, άγνωστοι δώρισαν στην Εκκλησία 130 στρέμματα, στα οποία ο Αρχιεπίσκοπος κ. Ιερώνυμος σκοπεύει να χτίσει μια σειρά φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, που περιλαμβάνουν κέντρα αποκατάστασης ατόμων με ειδικές ανάγκες, αποθεραπείας από ναρκωτικές ουσίες και αντιμετώπισης βαρέων νοσημάτων.
Σχεδόν σε όλους τους νομούς της χώρας υπάρχουν δάση, καθώς και δασικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις που ανήκουν είτε σε μοναστήρια είτε στην Κεντρική Οικονομική Υπηρεσία της Εκκλησίας. Σύμφωνα με την τελευταία καταμέτρηση του πραγματοποίησε η ελληνική πολιτεία τη δεκαετία του ’80 –και το επόμενο διάστημα αναμένεται να αποκτήσει καινούργια δεδομένα με αφορμή τις δηλώσεις στο Κτηματολόγιο–, σε εκκλησιαστικούς οργανισμούς ανήκουν:
* Νομός Χαλκιδικής: 86.330 στρέμματα δάσους, 580 στρέμματα δασικής έκτασης και 2.300 στρέμματα χορτολιβαδικής έκτασης, τα οποία έχουν στην ιδιοκτησία τους μονές του Αγίου Όρους, και άλλα 8.340 στρέμματα δασικής έκτασης που ανήκουν σε άλλο μοναστήρι του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
* Νομός Τρικάλων: 41.110 στρέμματα δάσους, 23.850 στρέμματα δασικής έκτασης και 22.840 στρέμματα χορτολιβαδικής έκτασης.
* Νομός Μαγνησίας: 31.460 στρέμματα δάσους, 5.490 στρέμματα δασικής έκτασης και 3.340 στρέμματα χορτολιβαδικής έκτασης.
* Νομός Αττικής: 33.860 στρέμματα δάσους, 6.500 στρέμματα δασικής έκτασης και 20.570 στρέμματα χορτολιβαδικής έκτασης.
* Νομός Αχαΐας: 20.670 στρέμματα δάσους, 1.680 στρέμματα δασικής έκτασης και 1.060 στρ. χορτολιβαδικής έκτασης.
* Νομός Ευβοίας: 17.890 στρέμματα δάσους, 1.670 στρέμματα δασικής έκτασης και 2.120 στρέμματα χορτολιβαδικής έκτασης.
* Νομός Κορινθίας: 15.310 στρέμματα δάσους, 500 στρέμματα δασικής έκτασης και 20.179 στρέμματα χορτολιβαδικής έκτασης.
* Νομός Φωκίδας: 9.980 στρέμματα δάσους, 1.350 στρέμματα δασικής έκτασης και 1.050 στρέμματα χορτολιβαδικής έκτασης.
Οι μικρότερες εκκλησιαστικές εκτάσεις βρίσκονται σε νομούς όπως η Μεσσηνία, η Φθιώτιδα, η Πέλλα και η Ηλεία.
Αναξιοποίητες εκτάσεις
Αξίζει να σημειωθεί ότι στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για εκτάσεις που δεν μπορεί να αξιοποιήσει η Εκκλησία, ενώ η Πολιτεία, από την πλευρά της, αμφισβητεί τους τίτλους κυριότητας που υπάρχουν. Η τελευταία προσπάθεια τους κράτους να διαχειριστεί την τεράστια μοναστηριακή και εκκλησιαστική περιουσία έγινε το 1988. Τότε η κυβέρνηση, με τον νόμο που κατήρτισε ο αείμνηστος Αντώνης Τρίτσης, προσπάθησε, όπως η ίδια υποστήριξε, να αξιοποιήσει τη μοναστηριακή περιουσία, ενώ η Εκκλησία την κατήγγειλε ότι δημεύει τα κτήματά της. Το θέμα έκλεισε μετά την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου το οποίο, επικαλούμενο τη Σύμβαση της Ρώμης, κάλεσε το κράτος είτε να επιστρέψει στις μονές την περιουσία τους είτε να τις αποζημιώσει.
Οι πιο πλούσιες μονές είναι οι εξής:
Φλαμουρίου Μαγνησίας: Διαθέτει δύο δάση, ανάμεσα στα οποία είναι χτισμένα δύο γνωστά χωριά του Νομού Μαγνησίας. Στην κυριότητά της ανήκουν στρέμματα καλλιεργήσιμης γης και πολυκατοικίες στον Βόλο.
Οσίου Λουκά: Το μοναστήρι ανήκει στη Μητρόπολη Θηβών και Λειβαδιάς και διαθέτει ιδιόκτητο ξενοδοχείο στην Αθήνα, αγρόκτημα και εκατοντάδες στρέμματα χωραφιών.
Μεταμορφώσεως Σωτήρος Μετεώρων (Μεγάλο Μετέωρο): Έχει στην κατοχή της δασικές εκτάσεις, χωράφια και αστικά ακίνητα σε Αθήνα, Τρίκαλα και Καλαμπάκα.
Ασωμάτων Πετράκη στην Αθήνα: Από το 1795 –όταν η Μιχριζάχ, σουλτάνα και σύζυγος του Μουσταφά του Γ΄, παραχώρησε εκτάσεις στα παράλια της Αττικής, στην Αθήνα και σε ολόκληρη την Αττική– αποτελεί ένα από τα πλουσιότερα μοναστήρια της χώρας. Μετοχές, σπίτια, καταστήματα και δεκάδες στρέμματα στη Βουλιαγμένη αποτελούν μέρος της περιουσίας της.
Στα Καλάβρυτα, η Μονή Αγίας Λαύρας και η Μονή Μεγάλου Σπηλαίου διαθέτουν πολλά ακίνητα, χωράφια και οικόπεδα, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει μεγάλες επενδύσεις που περιλαμβάνουν ξενοδοχείο και συνεδριακό κέντρο.
