Πατριάρχης Γεννάδιος (συνεργάτης του Μωάμεθ) κατά εθνικού Ιουβενάλιου

ΙΟΥΒΕΝΑΛΙΟΣ Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΜΑΡΤΥΡΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το 1449, υπήρξε μια κρίσιμη χρονιά για τα υπολείμματα του πάλαι ποτέ ενδόξου Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους. Ο αυτοκράτορας Ιωάννης Παλαιολόγος ο Η΄, ο αφορισμένος πρωτεργάτης της Συνόδου της Φερράρας, απεβίωσε. Θα περνούσε αρκετός χρόνος μέχρις ότου ο λαός της Κωνσταντινούπολης θα αναφωνούσε το «Ο βασιλιάς απέθανε* Ζήτω ο βασιλεύς» και αυτό γιατί οι μνηστήρες του θρόνου ήταν αρκετοί. Ο Δημήτριος Παλαιολόγος εγκατέλειψε την Συλυβρία και έφτασε στην Κωνσταντινούπολη εκφράζοντας την επιθυμία να διαδεχθεί στον θρόνο τον αδελφό του Ιωάννη. Τα ερίσματα του Δημητρίου, ο οποίος ήταν σφόδρα φιλότουρκος ήταν ισχυρά. Πέραν του ότι οι Τούρκοι ήταν αντίθετος σε μια εκκλησιαστική ένωση, η οποία θα έλυνε το εκκλησιαστικό πρόβλημα Ανατολής και Δύσης, και ίσως είχε και πολιτικές επιπτώσεις, τον προωθούσε και η ανθελληνική και ανθενωτική ορθόδοξη εκκλησία. Ο Θωμάς, χωρίς να παραιτήται των δικαιωμάτων του επί του θρόνου, θα προτιμούσε το Δεσποτάτο του Μυστρά εξ ολοκλήρου και αδιαιρέτως. Ο Κωνσταντίνος, συνδεσπότης με τον Θωμά, θα επιθυμούσε να ξεφύγει από τον «εναγκαλισμό» του πάντα ζηλιάρη και φθονερού αδελφού του. Η μητέρα του Ελένη, κόρη του εξολοθρευτή των Ελλήνων της Δυτικής Μακεδονίας Στέφανου Δουσάν, η οποία υπεραγαπούσε τον Κωνσταντίνο βρήκε την λύση. Παραχωρήθηκαν στο Δημήτριο η Αχαΐα μαζί με την Πάτρα, στον Θωμά εξολοκλήρου το Δεσποτάτο του Μυστρά, και στον Κωνσταντίνο το βασιλικό στέμμα.

Ο Κωνσταντίνος ενεδίθει «τα αυτοκρατορικά ιμάτια» και «εχρίσθει αυτοκράτορας του Μυστρά, απ' όπου ξεκίνησε τον ανηφορικό δρόμο του μαρτυρίου προς την Κωνσταντινούπολη και τον τραγικό του θάνατο.
Και ενώ συνέβαιναν όλ' αυτά τα αυλικά μαγειρέματα άρχισε να κυκλοφορεί μια παράξενη φήμη. Κάποιος λόγιος, ο Ιουβενάλιος, γύριζε την αυτοκρατορία, από πόλη σε πόλη, και διέδιδε διάφορες παράξενες ιδέες. Έλεγε για παράδειγμα ότι ο μέγιστος θεός ήταν ο Απόλλων ο οποίος κυβερνούσε τον Ήλιο και διέλυε τα σκότη της αγνοίας και του μίσους. Ακόμα κατηγορούσε την Ορθοδοξία ότι «σκότωσε» τον Πλάτωνα, διαστρέβλωσε τον Αριστοτέλη και οδηγούσε το γένος στον ολοκληρωτικό αφανισμό. Πρότεινε δηλαδή έναν νέο θρησκευτικό συνκερασμό βασισμένο στην πιο αγνή ελληνική παράδοση και κυρίως στην διδασκαλία του Ζωροάστρη για τον οποίο πίστευε ότι είχε ελληνικές ρίζες αφού η θεωρία του έμοιαζε καταπληκτικά με αυτών του Πυθαγόρα και του Πλάτωνα. Για τους άλλους σοφούς δεν είχε ιδέα, εκτός από τα ονόματά τους.

Είναι προφανές ότι ο Ιουβενάλιος υπήρξε διάπυρος μαθητής του Πλύθωνα και είχε διαμορφώσει μια πλήρη φιλοσοφική άποψη. Στο Πάνθεον του μπορούσαν να συνυπάρχουν όλοι οι θεοί της κλασσικής Ελλάδας οι οποίοι αντιμετωπίζονταν υπό το πρίσμα της λογικής ως σύμβολα, παρά σαν θεότητες και όλοι μαζί βρίσκονταν υπό την Παντοδυναμία του Δία.
Το ανθρώπινο γένος ήταν ο συνδετικός κρίκος που ένωνε τα άλογα ζώα με τους θεούς γι' αυτό έπρεπε να τονισθεί η λογικότητά του (του ανθρώπου) και να γίνει αντιληπτό ότι ο κρίκος της ζωής συνεχίζεται. Ακόμα ο Ιουβενάλιος ισχυριζόταν ότι, στις φλέβες του έτρεχε βασιλικό αίμα και ότι ήταν νόμιμος διεκδικητής του Ρωμαϊκού θρόνου. Ο Ιουβενάλιος είχε φέρει, προφανώς σε αμηχανία την αυτοκρατορική οικογένεια με το να ισχυρίζεται ότι ήταν νόθος γιος του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Παλαιολόγους του 4ου δηλαδή ετεροθαλή αδελφός του Μανουήλ και θείος του Κωνσταντίνου Δραγάτσι Παλαιολόγου. Αυτές οι φήμες δεν ήταν πρωτάκουστες και είχαν φτάσει στ' αυτιά του ανεψιού του Ιωάννη Παλαιολόγου.

Ο Ιωάννης αρκετά χρόνια πριν πεθάνει, μετά από πίεση της εκκλησίας είχε εξορίσει τον «θείο» Ιουβενάλιο στην αρχαιότατη πόλης της Θράκης Αίνο που βρισκόταν στις εκβολές του ποταμού Έβρου. Ήταν ευκαιρία λοιπόν, σαν πρίγκιπας που ήταν να κατέβει στην Πελοπόννησο να παραστεί στις τελετές της «ανακήρυξης» του Κωνσταντίνου και, γιατί όχι να συναντήσει τον αγαπημένο του δάσκαλο τον Πλήθωνα τον Γεμιστό. Έτσι βρέθηκε περιπλανώμενος στα εδάφη του δεσποτάτου του Μυστρά. Εκεί κατάφερε να αναστατώσει με τις θεωρίες του τον τοπικό άρχοντα Ραούλ Οισή ο οποίος και τον συνέλαβε. Μετά από μια συνοπτική διαδικασία ο Ιουβενάλιος καταδικάστηκε σε σπάσιμο των αθρόσεών του, σε αποκοπή των άκρων του και της γλώσσας του, και τέλος στο να τον πετάξουν, έτσι κουτσουρεμένον στην θάλασσα. Τέτοιες βίαιες τιμωρίες επιβάλλονταν μόνον στους αιρετικούς και στους «Έλληνες» τους οποίους θεωρούσαν εξαιρετικά επικίνδυνους για το δημόσιο. Οι πληροφορίες που έφτασαν έως εμάς είναι συγκεχυμένες και δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες γι' αυτήν την υπόθεση. Η μοναδική μαρτυρία που διασώζεται ανήκει στον Γεώργιο Γενάδιο (Σχολάριο) ο οποίος απαντά με επιστολή του στην αναφορά του Ραούλ Οισή.

Εκείνη την εποχή ο μετέπειτα Πατριάρχης Γενάδιος ήταν αρχιδικαστής στην Κωνσταντινούπολη.
Ο Ιουβενάλιος ίσως να ήταν ένας ακόμα «τελός» γέρων Έλληνας, του οποίου οι φιλοσοφικές θεωρίες και οι ισχυρισμοί του, τον οδήγησαν στην καταστροφή. Είναι βέβαιον όμως ότι, ο Σχολάριος γνώριζε, όπως εξάγεται από την επιστολή του, τον Ιουβενάλιο από χρόνια και είχε διαμορφώσει την άποψη ότι ο περιπλανώμενος λόγιος ήταν λάτρης της αρχαίας θρησκείας. Και ακόμα είχε την πεποίθηση ότι ο Μυστράς αποτελούσε κέντρο Ελληνικής λατρείας. Και άλλες μαρτυρίες για τον Νεοελληνικό πυρήνα της Σπάρτης, μας παρέχει ένας ακόμα λόγιος εκείνης της εποχής, ο Δημήτριος Ραούλ Καβάκης, ο οποίος εξέδωσε στην Ιταλία ένα έργο του Ιουλιανού και διέσωσε μέρος του έργου του Πλήθωνα Γεμισού. Ο Σχολάριος στην απαντητική επιστολή του, εκθέτει όχι μόνον την αντιχριστιανική δράση του Ιουβενάλιου αλλά και την θεολογική θέση, στο πρόβλημα Ελληνισμού - Χριστιανισμού.

Αλλά ας δούμε λεπτομερέστερα το περιεχόμενο αυτής της επιστολής.
(Παλαιολόγεια - Πελοποννησιακά - Τόμος Β΄σελίς 247)
(1-25- σελ. 247) Ο Γενάδιος
«τω φρονιμωτάτω και ευσεβεί άρχοντι κυρώ Μανουήλ Ραούλ τω Οισή»
Θέλεις να μην προκαλεί φόβο η εξουσία όπως λέει ο μακάριος Παύλος στην προ Ρωμαίους επιστολή του; Τότε πράξε το αγαθό και απ' αυτό θα παραχθεί έπαιος* Γιατί με το να πράττεις το αγαθό γίνεσαι διάκονος του θεού* Εάν όμως κατασκευάζεις το κακό να φοβάσαι. Διότι (ο διάκονος) δεν φοράει αστόχαστα την μάχαιρα* είναι διάκονος του θεού και διεκδικεί την οργή (οργίζεται) για όσους πράττουν το κακό.
Χαίρε λοιπόν, ευσεβέστατε Μανουήλ, διότι το έργο του θεού εκπλήρωσες διακονόντας τους νόμους. Χαίρε διότι την μάχαιρα που σου έδωσε ο θεός την ακόνισες εναντίον των διωκτών του Χριστού. Εγώ μεν κα εσένα αλλά και κάθε άλλον άρχοντα, ο οποίος έγινε τέτοιος από τον θεό, και διοικεί ολόκληρα έθνη ή πόλεις, θα ήθελα να τον συμβουλεύσω να αφαιρέσουν νωρίς την ζωή από όλους τους αμαρτωλούς της γης, και να εξολοθρεύσουν από την πόλη του Κυρίου όλους τους εργαζόμενους στην ανομία. Εάν δεν τσιγκουνευόμαστε μπορστά σε όλα τα άλλα κακά και δίνουμε την ευκαιρία σ' αυτούς που διαφθείρουν και ψωριάζουν την ψυχή των προβάτων τότε θα διαφθαρεί και θα χαθεί ολόκληρο κοπάδι. Αυτούς λοιπόν τους δυσεβείς και αλάστορας (επικατάρατους - κακούργους) Έλληνες, μάλλον δε τους αναιδείς αποστάτες, με φωτιά και σίδερο και νερό (πνιγμό) και με όποιον άλλο τρόπο μπορείτε, να τους βγάλετε από την παρούσα ζωή, εάν πράγματι εσείς είσαστε μέλη της Χριστιανικής αλήθειας εκτός εάν φροντίζεται για την σωτηρία αυτών. Δεν βλέπετε πόσο προχώρησε το κακό, με το να συγχωρούμε τους αποστάτες, όπως εκείνων τον κατάπτυστο και δαιμονιώδη Ιουβενάλιου ο οποίος ζώντας στις Χριστιανικές πολιτείες, διέφθειρε αυτούς που τον πλησίαζαν καθώς και μερικούς άλλους εκ των οποίων άλλοι τον εδίδαξαν και σε άλλους εδίδαξε αυτήν την αποστασία. Εγώ συνεχώς για όλ' αυτά εφώναζα και προέβλεπα».
Επιμένει λοιπόν ο Γενάδιος να βρίσκεται σ' έναν Ιουδαιοχριστιανικό κόσμο στον οποίο ο θεός είναι τιμωρός και οι άρχοντες κυβερνούν ελέω θεού καλύπτοντας όλα τους τα εγκλήματα. Οι Έλληνες θεωρούνταν κακούργοι και πρέπει να τιμωρούνται με θάνατο. Να ρίχνονται στην φωτιά, να σφάζονται με σίδηρο, να πνίγονται στην θάλασσα. Και μάλιστα αυτό να γίνεται προληπτικά πριν μεγαλώσει το κακό δηλαδή πριν κυκλοφορήσουν οι ιδέες.
«(1-30- σελ. 248) Αλλά όταν εγώ έλεγα αυτά, αυτοί που μπορούσαν να κάνουν κάτι γελούσαν ενώ άλλοι δεν τα πίστευαν και ακόμα μερικοί τα θεωρούσαν συκοφαντία και διαβολή την οποία εγώ από φθόνο παρασκεύαζα. Είναι δυστυχείς αυτοί οι οποίοι ασπάζονται θεωρίες έξω από τα χριστιανικά πράγματα κα αποποιούνται την σωτηρία της ψυχής που τους υπόσχεται ο Ιησούς. Έφθασαν έως εμάς και διασώθηκαν γράμματα με τα οποία ο τρισκατάρατος (Ιουβενάλιος) ελέγχει τους οπαδούς του. Και ονομάζει άνδρες αυτούς που με την άνοια και την αφροσύνη τους, πρέπει μάλλον παιδιά και θηρία να αποκαλούνται αφού στρέφονται με μανία εναντίον της σωτηρίας τους. Διότι μ' αυτά τα γράμματα κάνει συστάσεις και υποδείξεις σε φίλους, συναποστάτες και σε άλλους στην Πελοπόννησο και στην Αίνω καθώς και σε άλλα μέρη όπου ο ίδιος έχει δημιουργήσει φατρίες (ομάδες). Αλλά όμως, άνδρες ευσεβείς, οι οποίοι έλαβαν τέτοια γράμματά μας τα παρέδωσαν στα χέρια μας και μας ανέθεσαν να διερευνήσουμε αυτά τα οποία και η δική σου ευσέβεια γνωρίζει. Αυτά λοιπόν για τα οποία και εμείς (εκ των υστέρων) είμαστε βέβαιοι ότι ασέβεια και φλυαρία και σκληρότητα υπάρχει σ' αυτούς, η οποία στρέφεται εναντίον των ιερέων και θεών, ενώ εμείς τα διασώζουμε. Λαθραία λοιπόν, ο δειλός, παρουσιάζει τον Ελληνισμό ως «μοναρχία» αποκαλώντας έτσι την ελληνική πολυαρχία και πολυθεΐα, τερατουργήματα τερατευόμενος (ο Ιουβενάλιος). Αλλά «εκ του κρασπέδου το ύφασμα» και «εκ των ονύχων τον όνον» μάλλον παρά τον Λέοντα λέει η παροιμία, αφού γνωρίζω καλά και την φήμη και τις ζημιές που αυτός προξένησε σε όσους τον πλησίασαν. Διότι στα λόγια είχε μεγάλο θάρρος ενώ στις επιστολές υστερούσε. Γι' αυτό (τα λόγια) προσπαθούσε να προσεταιρισθεί τους ευσεβείς. Αγανακτώ εναντίον αυτού (του Ιουβενάλιου) και των ομοίων του, δηλαδή αυτών ακριβώς που αναδεικνύει στις επιστολές του γιατί αυτοί είναι οι υπαίτιοι της εκκλησιαστικής συγχίσεως που επικρατεί. Αν και χωρίς αυτά τα γράμματα είναι φανερό ότι αν κάποιος περιφρονήσει το αληθινό πάτριο δόγμα είναι άξιος περιφρονήσεως».

Τόσον η εκκλησιαστική παράδοση, όσο και οι ιστορικοί του Μεσαιωνικού Ελληνισμού, επιμένουν ότι, ο θρίαμβος της Ορθοδοξίας και ο εκχριστιανισμός των Ελλήνων συντελέσθησαν μεσούντος του 9ου αιώνα. Εν τούτοις η ίδια η εκκλησία «δια φωνής» Γεναδίου Σχολαρίου μας πληροφορεί ότι, μεσούντος του 15ου αιώνα υπήρχε στην Πελοπόννησο και στην μεγάλη Θρακική περιοχή της πόλης Αίνω ισχυρότατο Ελληνικό κίνημα. Αυτό το κίνημα, όπως μας αφήνει να εννοήσουμε η επιστολή του πρώτου μετά την άλωση Πατριάρχη, ήταν ανεξάρτητο και κάτι πάρα πάνω απ' αυτόν του Πλήθωνα του Γεμιστού. Ο ίδιος ο Σχολάριος θεωρεί τον Ιουβενάλιο και τους περί αυτόν, υπαίτιους «της εκκλησιαστικής συγχίσεως» που φαίνεται ότι μάστιζε την εκκλησία. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η υπόθεση «Ιουβενάλιος» εξελίσσεται μια ανάσα από την Άλωση. Το γεγονός αυτό μας κάνει να πιστεύουμε ότι, η Πελοπόννησος και η Θράκη εισήλθαν στην Τουρκοκρατία μ ετον Ελληνισμό ζώντα! Αν αυτό είναι αλήθεια, και δεν έχουμε λόγο να αμφιβάλουμε, τότε το Τουρκόφιλο Πατριαρχείο, εν μέσω του σκότους και του ερέβους κατάφερε να εκκχριστιανίσει το υπόδουλο γένος.

«(25-30 σελ. 249) Και τα μεν άλλα τα αφήνω. Αλλά για τον τρισκατάρατο Ιουβενάλιο για τον οποίο είμαι βέβαιος ότι κατά την παραμονή του στην Αίνω διέφθειρε αρκετούς και μάλιστα πολλοί ευσεβείς Αινειάτες με πληροφόρησαν για το κακό που δημιούργησε, έγραψα στον άρχοντα της πόλης Γατελιούζω και τον συμβούλεψα πολλές φορές ή να τον φυλακίσει τον αλητήριο ή να τον εκδιώξει από την πόλη. Κι εκείνος χωρίς χρονοτριβή τον εξόρισε μακριά, και αν δεν ενεργούσε έτσι σίγουρα ολόκληρη η Αίνω θα είχε διαφθαρεί από εκείνον (τον Ιουβενάλιο) (15 - σελ. 250). Και εγώ πάλι, δύο και τρεις φορές του παρήγγειλα - Άνθρωπε τι περιπλανάσε από δω κι από εκεί και φθείρεις τις ψυχές των απλών ανθρώπων και κινδυνεύεις να εξορισθείς ξανά ή ακόμα να πάθεις τα χειρότερα; Εάν πιστεύεις ότι αυτά που διδάσκεις είναι αληθινά μην τα λες μόνο στους απλούς ανθρώπους, αλλά πες τα και σε μας και έλα να τα μελετήσουμε μαζί. Και αν πεισθείς ότι πρόκειται για απάτη, όντως (πλασμάτων) δαιμόνων και δαιμονοφόρων ανθρώπων, θα ωφεληθείς με το να επανέλθεις στην αλήθεια, εκτός και αν αυτή την απάτη την αγαπάς».

Είναι προφανές ότι ο Σχολάριος γνώριζε πολύ καλά τον Ιουβενάλιο από το παρελθόν και βρισκόταν σε αντιπαλότητα μαζί του, πριν από αρκετά χρόνια. Είχαν και οι δύο τον ίδιο δάσκαλο, τον Πλήθωνα, και ίσως να είχαν φοιτήσει μαζί στο φιλοσοφικό σχολείο της Σπάρτης. Ο ίδιος ο Γενάδιος ομολογεί ότι διέβαλε τον Ιουβενάλιοο στον διοικητή της Αίνω Νικόλα Κατελούζο. Ο Γενουάτης Κατελούζος είχε ιδρύσει την ανεξάρτητη ηγεμονία του Αίνω-Ίμβου και Σαμοθράκης. Ρωμαιοκαθολικός το δόγμα, ανέπτυξε δράση υπέρ των απόψεων του πάπα και πολιτικά είχε θέσει την ηγεμονία του υπό την επικυριαρχία των Τούρκων. Δεν προκαλεί λοιπόν καμία εντύπωση η συνεργασία ενός κορυφαίου Ορθοδόξου κα ενός αντιπροσώπου του πάπα. Γιατί όταν επρόκειτο να διωχθεί ο Ελληνισμός τότε οι δογματικές πολιτικές και εθνικές διαφορές ανάμεσα σ' Ανατολή και Δύση πήγαιναν στην άκρη.

«(Σελ. 254-225) Μπορώ όλα αυτά να τα διεκτραγωδήσω με πολλά λόγια. Θέλω να σου πω ότι όλοι εμείς, ευσεβέστατε Μανουήλ, ευφρανθήκαμε για όσα εσύ, εναντίον του ασεβή Ιουβενάλιου έπραξες. Έδιωξες από τον Δήμο την μεταδοτική αρρώστια και έκοψες μαχαίρι την ντροπή της πίστης και του γένους. Έσωσες αυτούς που εκείνος είχε βλάψει με το να σταματήσεις την πονηρή του ζωή. Ωφέλησες και τους οπαδούς του οι οποίοι θα σκεφθούν ότι θα πάθουν τα ίδια, γιατί θα θυμηθούν την θλιβερή του ζωή και τον ατιμότατον θάνατό του. Τι λοιπόν σεμνό και χαριτωμένο κατέχει που θα μπορούσε να θυμηθεί κάποιος ο οποίος διαθέτει κοινόν νού; Δεν είχε καμία σοφία και περί την φιλοσοφία και των θεών ήταν ερασιτέχνης. Απείχε δε πάρα πολύ λίγο από το να θεωρείται απαίδευτος γιατί και στο λέγειν και στο γράφειν ήταν μέτριος. Η ψυχή του δεν ήταν λεπτή (ήταν παχύτατη) και δεν είχε γευτεί τους καρπούς της φιλοσοφίας. Τι λοιπόν χυδαιότερο υπήρχε από την αγωγή εκείνου, η οποία συνέβαλε στο να μην μπορεί να ακολουθήσει την ιεροσύνη την οποία επιθυμούσε; Ήταν φαγάς, πότης, προκαλούσε τα γέλια, δεν ήταν εγκρατής, ήταν άστατος και κόρδαξ. Πρώτα ήταν χριστιανός μετά έγινε Ιουδαίος, μετά Μωαμεθανός, μετά αυτοματιστής και τελευταίο και χειρότερο Χριστιανοκατήγορος. Αυτό αποτελεί δε πράξη επισημότερης πονηριάς και κορωνίδα της κακίας του. Έτσι ούτε σοφός ήταν, ούτε θεοσεβής, ούτε φρόνιμος. Μήπως δεν κατανάλωνε τον χρόνο του ασχολούμενος με τα χείριστα; Δεν διέδιδε ότι ήταν νόθος γιος του βασιλιά Ανδρόνικου; Και ποιος αγνοεί όλ' αυτά, και ποιον κοροϊδεύει κάνοντας τάχα τον ανήξερο; Τέτοιοι είναι οι μαθητές και οι δάσκαλοί του».

Είναι φανερό ότι ο Σχολάριος προσπαθεί να παρηγορήσει τον Μανουήλ και να καθυσιχάσει την συνείδησή του από τις τύψεις που τον βασανίζουν για τον άδικο θάνατο ενός γέροντα λόγιου. Με λίγα κούφια και σπηλαιώδη και με ύβρεις που εκτοξεύουν όσοι δεν έχουν επιχειρήματα, προσπαθεί να δώσει την εικόνα ενός μη χριστιανού σοφού ο οποίος ήταν άξιος της μοίρας του. Γιατί όμως τον θεωρεί επικίνδυνο και δαιμονοφόρο αφού είναι άστατος, φαγάς κόρδαξ και πότης; Πως είναι δυνατόν ένας τέτοιος άνθρωπος να δημιουργήσει σύγχυση στην εκκλησία; Φαίνεται ότι ο Ιουβενάλιος και μόρφωση διέθετε και παιδεία και κυρίως οπαδούς και μαθητές. Ίσως να εισήλθε στην αρχαία λατρεία από τον ίδιο δάσκαλο που είχε και ο Πλήθων ο Γεμιστός, τον Ιουδαίο Ελισσαίο γεγονός που έδωσε το δικαίωμα στον Σχολάριο να ομιλεί περί Ιουδαϊσμού. Ο Ιουβενάλιος ήταν συνομήλικος με τον Πλήθωνα, και θα πρέπει να γεννήθηκε μεταξύ του 1360-1370, εποχή της νεότητας του αυτοκράτορα Ανδρόνικου. Λόγω καταγωγής θα πρέπει να είχε λάβει αρκετή μόρφωση και να διέθετε φιλοσοφική συγκρότηση. Ίσως δε να εφοίτησε αλλά και να δίδαξε στην φιλοσοφική σχολή του Γεμιστού γιατί όταν ο Σχολάριος ομιλεί περί μαθητών και δασκάλων του Ιουβενάλιου, σαφώς εννοεί τον Πλήθωνα και την ομάδα του.

«(Σελ. 257-260) Συ δε, όπως προείπα, με την πράξη σου ωφέλησες όλους αυτούς οι οποίοι μπορούν να σκέπτονται. Τρομοκράτησες τους ομοίους σου, οι οποίοι εμπνεόμενοι από ευσέβεια θα πράξουν τα ίδια με σένα (θα σε μιμηθούν). Και ακόμα παρότρυνες αυτούς που μπορούν να πράξουν τα ίδια, αλλά εκωλύοντο, να μην διστάσουν να σε μιμηθούν. Και από αυτούς απαιτούμε να πράξουν τα ίδια, να δείξουν τον ίδιο ζήλο που έδειξες εσύ και να μην παραμείνουν ψυχροί θεατές, ενώ θα έπρεπε να είναι εκδικητές της σωτηρίας μας. Τιμώρησες (εκόλασες) το χέρι που ετόλμησε να κινηθεί κατά του δημιουργού.
Έκαψες την γλώσσα η οποία μενόμενη εθρασύνθει κατά του δημιουργού. Αφαίρεσες τα αυτιά (ώτα) τα οποία παράκουσαν τα θεία λόγια. Χαίρε, λοιπόν, στρατιώτα του Χριστού και της δικής του δόξας δίκαιε δικαστή. Σου φιλώ το στόμα αυτό που εψήφισε προφορικά, εναντίον της μιαρής γλώσσας του Ιουβενάλιου. Σου φιλώ, πριν από την γλώσσα, την ψυχή η οποία συνέβαλε στην άμυνα κατά του μισοχρίστου Καταφιλώ τα χέρια σου που με αυτοχειρία διαχειρίσθηκαν τον δυσεβή. (Σ.Σ. Προφανώς ο Οισής έλαβε προσωπικώς μέρος στο έγκλημα).
Ω! Μακάρια χέρια που τράβηξαν το κουφάρι έως την θάλασσα και το πέταξαν στον βυθό μιμούμενοι «τον ζήλο άρχοντος καλλίστου».

Ο Γεώργιος Κουρτέσης ή Γενάδις Σχολάριος υπήρξε ένας εκ των πλέον σκληρών αντιπάλων της ενώσεως των εκκλησιών. Αν και όταν έγραψε την επιστολή δεν ήταν κληρικός, εν τούτοις επηρέαζε σφόδρα τα εκκλησιαστικά πράγματα της εποχής του. Κατά την διάρκεια της πολιορκίας της Κωνσταντινουπόλεως η διαγωγή του και ο ανθελληνισμός του εγγίζουν τα όρια της προδοσίας. Μετά την άλωση εξελέγει, με την βοήθεια του Μωάμεθ του Πορθητή, πατριάρχης της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Δεν θα κάνουμε λοιπόν λάθος αν υποθέσουμε ότι, στην επιστολή του προς τον Μανουήλ Ραούλ Οισή, εκφράζει απερίγραπτα τις απόψεις του χριστιανικού ιερατείου. Τα περί χριστιανικής αγάπης και τα «όστις θέλει οπίσω μου ελθείν» πάνε περίπατο! Κάνουν λοιπόν λάθος όσοι πιστεύουν ότι η ανθελληνική λαίλαπα ήταν μια θρησκόλυπτη έκρηξη του πέμπτου και έκτου αιώνα. Οι διωγμοί εναντίον των Ελλήνων υπήρξαν αδιάκοποι και συνεχείς και έφτασαν έως του δέκατο ένατο αιώνα με την υπόθεση Καΐρη. Ο ίδιος ο Σχολάριος, με το να γράφει ότι, η πράξη του Μανουήλ θα εύρισκε μιμητές, σημαίνει ότι υπήρχε μεγάλο Ελληνικό κίνημα το οποίο προκαλούσε πρόβλημα. Ακόμα ο ενθουσιασμός με τον οποίο αντιμετωπίζει το έγκλημα, αποδεικνύει την μεγάλη αξία του θύματος.

«Άκου ακόμα και τι λένε οι βασιλικές διατάξεις. «Οι αξιωθέντες του αγίου βαπτίσματος και πάλιν ελληνίζοντες εσχάτη τιμωρία υπόκεινται». Και «εάν Ιουδαίος τολμήσει, φησί διαστρέψαι χριστιανικόν λογισμόν, υπόκειται κεφαλική τιμωρία». Πόσω τοίνυν μείζονος έστιν κατακρίσεως (άξιος) ο μετά το βάπτισμα και την πίστην μη μόνον ελληνίζων αυτός, αλλά και τους χριστιανικούς λογισμούς διαστρέφων και λόγοις και γράμμασι και πάσι τρόποις φλυαρών μετά σφοδράς της κατά των .......... μανίας;».
Εδώ ο Σχολάριος, για να εδραιώσει το φοβερό δικαίωμα του κάθε «καλού» Χριστιανού, στο να αφαιρεί την ζωή από όποιον μη χριστιανικού θρησκευτικού αντιπάλου καταφεύγει σε αυτοκρατορικές διατάξεις του έκτου αιώνα. Πράγματι το 529 στην κωδικοποίηση των νόμων που έγινε τότε συμπεριλήφθει και αυτός ο νόμος ο οποίος αφορούσε τους επανακάμπτοντας στον Ελληνισμό, Χριστιανούς. (Αντιπαγανιστική Νομοθεσία - Αφρ. Καμάρα σελ. 157 εκδ. Κατάρτι). Και είναι πράγματι θλιβερό το γεγονός εννιακόσια χρόνια μετά τον Ιουστινιανό και τρία χρόνια πριν από την Άλωση. Η Εκκλησία να επικαλείται ανώφελους ανθρωποκτόνους νόμους. Η όλη δομή της επιστολής του αρχιδικαστή Γενάδιου προς τον υφιστάμενό του, Πελοποννήσιο άρχοντα καταδεικνύει τον θρησκευτικό φανατισμό, την θρησκοληψάι και την ιερή μανία που διακατέχει το ιερατείο και που στοχεύει στην εξολόθρευση κάθε μή χριστιανικής άποψης. Παραθέσαμε μια εννοιολογική περίληψη της απαντητικής αλλά και παραινετικής επιστολής του νομικού και θεολόγου Γεώργιου Κουρτέση ή Γενάδιου Σχολάριου, προς τον άρχοντα και δικαστή της Λακεδαίμονος Μανουήλ Ραούλ Οισή. Η ουσία της υπόθεσης αφορά την καταδίκη και τον τραγικό θάνατο ενός γηραιού πρίγκιπα συμμαθητή και συντρόφου του Πλύθωνος του Γεμιστού.

Από αυτήν την επιστολή, η οποία πιστοποιεί ότι: Παρά τα ελεεινά χάλια της αυτοκρατορίας τρία μόλις χρόνια πριν από την Τουρκοκρατία, η εκκλησία αντί να συμβάλλει στην εθνική ομοψυχία του γένους τραβούσε το δικό της επαίσχυντο και διχαστικό δρόμο.
Τελειώνουμε με τον επίλογο αυτής της επιστολής, τον οποίο παραθέτουμε χωρίς σχόλια και στην αρχική του μορφή και σε μετάφραση της φιλολόγου Πόπης Σπίτα.
«Συ μεν ουν, και αρχόντων γενναιότατε και ευσεβέστατε, εμοί πειθόμενος χάριτος μεν έχε Χριστώ του γεγενημένου* πολλοί σοι γαρ εκείθεν στέφανοι πλέκονται* ει δε τινά άλλον φουράσεις αληθώς ομολογουμένως τα αυτά τω Ιουβενάλιω νοσούντα και της μεν αληθούς πίστεως αφιστώντα τους χρωμένους αυτώ επι δε την των δαιμόνων απάτην, ην ο θεός δι' εαυτού και της αρίστης εκείνης οικονομίας κατήργησεν, έλκοντα, μετά δευτέραν και τρίτην παραίνεσιν ράβδιζε, είργε, είτα γλώσσαν αφαίρει, είτα χείρα απότεμνε, καν ούτω μένει κακός θαλάττην πέμπε βυθώ.
Φημί δε μετά τρίτων και δευτέραν παραίνεσιν, μήποτε δω αυτοίς, φησίν ο θείός Απόστολος, μετάνοιαν προς επίγνωσιν αληθείας και ανανήψωσιν από της του διαβόλου παγίδος. Τούτο δε πολλοίς συμβαίνει εικός, ει και τω Ιουβενάλιω αδύνατον ήν μετάνοιαν συμβαίνει ποτέ. Η γαρ αναίσχυντος εκείνου και φορτική κατά της ευσεβείας μανία των δαιμόνων ην ομολογουμένως φενάκη και φρενοβλάβεια, οι κούφον ευρόντες και προς την πλάνην υπ' αμαθίας τε άμα και πονηράς επιρρεπή εξεβάκχευσαν ομολογουμένως τον δείλαιον και κατά της αυτού σωτηρίας εξέστησαν και εξέμηναν. Διό και πολλάκις και πάρα πολλών ου δις ουδέ τρις μόνον παραινεθείς τη μεν εκκλησία παραιτήτεος ην ως εξέστει και μήτε η εκκλησία μήτε οι άρχοντες το δέον άπαν εποίουν, αλλά τω ξίφει του καταράτου κτεινομένου των ανθρωπίνων, φεύ, ωλιγώρουν ψυχών».
Γενναδίου Σχολαρίου Επιστολαί

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Εσύ μεν λοιπόν, ο πιο γενναίος και ο ποιο ευσεβής από τους ανθρώπους και τους άρχοντες, να χρωστάς χάρη στο Χριστό που έχει γεννηθεί* γιατί πολλοί στέφανοι πλέκονται για σένα που προέρχονται από εκεί, αν όμως ανακαλύψεις ότι και κάποιος άλλος αληθώς και ομολογουμένως πάσχει από την ίδια νόσο με τον Ιουβενάλιο και από μεν την αληθινή πίστη απομακρύνει αυτούς που τον (χρησιμοποιούν) μεταχειρίζονται, τους παρασύρει δε προς την απάτη των δαιμόνων, την οποία ο θεός με τον εαυτό του και με εκείνη την άριστη οικονομία κατήργησε, μετά από δεύτερη και τρίτη παραίνεση ράβδιζε τον, φυλάκιζέ τον, έπειτα να του αφαιρέσεις τη γλώσσα, έπειτα να του κόβεις το χέρι και, αν και έτσι (και αν παρ' όλα αυτά) παραμένει κακός, στέλνε τον στο βυθό της θάλασσας. Ισχυρίζομαι δε ότι μετά από τρίτη και δεύτερη παραίνεση (δεν πρέπει) να δώσω ποτέ σ' αυτούς - λέει ο θεϊκός Απόστολος - μετάνοια με σκοπό να γνωρίσουν την αλήθεια και να συνέλθουν από την παγίδα του διαβόλου. Αυτο δεν είναι φυσικό να συμβαίνει σε πολλούς, αν και στον Ιουβενάλιο ήταν αδύνατο να μετανοήσει ποτέ. Γιατί η αδιάντροπη και φορτική μανία εκείνου κατά της ευσέβειας ήταν ομολογουμένως απάτη και παραφορσύνη των δαιμόνων, οι οποίοι, αφού τον βρήκαν επιπόλαιο (κενόδοξο) και επιρρεπή προς την πλάνη εξ αιτίας της αμάθειας και συγχρόνως και της πονηριάς, τον κατέστησαν ομολογουμένως μανιακό, τον ελεεινό, και τον έκαναν να χάσει τα λογικά του και τον αποτρέλλαναν. Γι' αυτό και αφού δέχθηκε συμβουλές πολλές φορές και από πολλούς, όχι δύο ούτε τρεις φορές μόνον, από την εκκλησία μεν έπρεπε να απαλλαγεί (να εκδιωχθεί) ως διεστραμμένος, από τους κοσμικούς άρχοντες δε υφίστατο τις χειρότερες τιμωρίες, αν και ούτε η εκκλησία ούτε οι άρχοντες έκαναν το καλύτερο που έπρεπε να κάνουν, αλλά, αλλοίμονο, αδιαφορούσαν, ενώ με το ξίφος του καταραμένου εξοντώνονται (καταστρέφονταν) οι ανθρώπινες ψυχές.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΙΣΥΡHΣ